سرنوشت را میتوان از سر نوشت؟

اجبار به تکرار است که آدمیان را به سوی سرنوشتی هل می‌دهد که هرگز انتخاب خودآگاهانه آنها نبوده است. سرسختی و سماجت این گرایش در آدمی، چه بسا مانع ظهور توانمندی‌های او در رویارویی با چالش‌های زندگی می‌شود. جنسیت ما، موانع عشق‌ورزی، سختی‌های تأهل، ترس‌ از موفقیت، لذت حیوانی جنگ‌افروزی و ویران‌سازی کرۀ زمین، و پیری و افول بی‌امان جسم فانی‌، از جمله چالش‌های مهم حیات انسانی هستند که این کتاب با نگاهی روانکاوانه و با اشاره به کیس به آنها پرداخته است. در واقع این کتاب به طرق مختلف نشان می‌دهد که سرنوشت چگونه به مفهوم اجبار به تکرار مرتبط است، و چگونه فن روانکاوانۀ تداعی آزاد می‌تواند ذهن را به معنای واقعی کلمه تغییر بدهد چنان‌که افراد بتوانند آیندۀ جدیدی برای خود بسازند و آن را تحت کنترل خود درآورند. در این مجال شاهد خواهیم بود که چطور روانکاوی فروید به طرز جالبی در هماهنگی و قرابت با آخرین یافته‌های مطالعات مغز، رنگ و بویی مدرن و امروزی به خود می‌گیرد. موهبت کلام، هم نتیجه حرکت خلاق به سوی نوعی پیچیدگی‌ به نام تکامل و هم نیروی محرکۀ ادامۀ این سیر تحول و تکامل است. در یک میلیون سال آینده، به شرطی که ما خودمان و سیاره‌مان را به فنا نداده باشیم، قشر مغزی داریم که بسیار حجیم‌تر از مغز زیرین شده است و اگر این اتفاق بیفتد، فشار غرایز قدرتمندی که از اجداد خزنده و پستاندار به ما رسیده را می‌توانیم در حد یک عطسه یا سکسکه تجربه کنیم! این چشم‌انداز جالب که صحبت کردن می‌تواند مغز ما را واقعاً دگرگون کند، بشارت می‌دهد که دشواری‌های انسان بودن و اسیر سرنوشت‌های منحوس بودن، راه علاج دارد. هیچ کدام از ما، والدین و شرایطی که در آن به دنیا آمدیم را انتخاب نکردیم و همه باید با کارت‌هایی که به ما افتاده بازی کنیم. اما این بدان معنا نیست که ما محکوم هستیم منفعلانه و وسواس‌گونه تکرار مکرراتی بکنیم که به ما لطمه می‌زند و مانع رسیدن به اهدافمان می‌شود. تغییر تکرارهای مقدر، شهامت و طاقت می‌طلبد. روانکاوی یک فرایند طولانی و پرهزینه است، اما اگر موفقیت‌آمیز باشد شخص می‌تواند با ذهنی که به طور چشمگیری دگرگون شده، از آن بیرون بیاید. درمانجویی که به خوبی تحلیل شده، هنوز هم مجبور است با چالش‌های زندگی بجنگد، و او نسبت به زمانی که وارد تحلیل شد، احساسات بیشتری دارد نه کمتر. اما چیزی که در او فرق کرده این است که به نوعی حس می‌کند کنترل زندگی‌اش را در دست گرفته و بر تقدیر خویش سوار است. او آموخته که می‌تواند راجع به چالش‌های زندگی تأمل کند، درباره آنها حرف بزند و راه‌حلی برای مسائل و مشکلات خود بیابد، طوری که در رسیدن به اهداف زندگی‌اش تا حد امکان کامروا شود و به دیگران مهم زندگی‌اش هم لطمه نزند. او هنوز هم رنج می‌برد، اما دیگر عذاب نمی‌کشد.